Szkodliwy, jak … teflon. Cała prawda o PTFE

Przez lata uchodził za bezpieczny i niezawodny, dziś coraz częściej na celowniku badaczy – teflon (PTFE), materiał, który zrewolucjonizował przemysł i wpłynął na życie milionów po raz kolejny budzi wątpliwości i każe zachować ostrożność. Wszystko za sprawą substancji PFAS, zwanych wiecznymi chemikaliami.

Kluczowe fakty:

• Odkryty przypadkowo w 1938 roku, zrewolucjonizował wiele obszarów przemysłu i stał się gamechangerem w niemal każdej kuchni.
• Po aferze DuPont trafił pod lupę naukowców, mediów i regulatorów na całym świecie, co doprowadziło do wycofania kluczowego składnika.
• Mimo wyeliminowania PFOA, teflon wciąż zawiera substancje toksyczne i rakotwórcze, zwane wiecznymi chemikaliami (PFAS).
• W 2024 roku w Stanach Zjednoczonych drastycznie wzrosła liczba osób, które doświadczyły tzw. teflonowej grypy.
• Wpływ wiecznych chemikaliów na środowisko i zdrowie ludzi jest taki sam lub większy niż przed wprowadzeniem regulacji.

Czym jest teflon (PTFE) i jak powstaje?

Teflon™ to nazwa handlowa politetrafluoroetylenu (PTFE), syntetycznego fluoropolimeru, który zrewolucjonizował wiele dziedzin dzięki unikalnym właściwościom, takim jak nieprzywieralność i odporność na chemikalia.

PTFE (określany potocznie na całym świecie jako teflon) został odkryty przypadkowo w 1938 roku przez Roya J. Plunketta, chemika pracującego dla firmy DuPont w Jackson Laboratory w New Jersey. Podczas eksperymentów z gazami chłodniczymi Plunkett zauważył, że tetrafluoroetylen, przechowywany w cylindrze, spontanicznie polimeryzował, tworząc biały, woskowy materiał o niezwykłej odporności na chemikalia, wysokie temperatury (do 260°C bez degradacji), tarcie i korozję.

Ta wyjątkowa kombinacja cech – nieprzywieralność, trwałość i stabilność chemiczna – sprawiła, że PTFE, sprzedawany pod nazwą handlową Teflon™ przez DuPont, znalazł docelowo zastosowanie w naczyniach kuchennych, przemyśle, medycynie i wielu innych dziedzinach.

Chemicznie PTFE (potocznie teflon) to polimer składający się z długich łańcuchów cząsteczek węgla i fluoru, które tworzą jedną z najbardziej stabilnych struktur w chemii organicznej. Jego wzór chemiczny, (C2F4)n, odzwierciedla powtarzające się jednostki tetrafluoroetylenu, które nadają mu gładką, śliską powierzchnię i odporność na reakcje chemiczne.

To właśnie ta struktura sprawia, że teflon jest idealny do powlekania patelni, gdzie zapobiega przywieraniu jedzenia, ułatwiając gotowanie i czyszczenie. Jednak proces produkcji PTFE wymagał stosowania toksycznych substancji z grupy PFAS, takich jak perfluorooktanowy kwas (PFOA), a później jego zamienników, takich jak GenX czy PFBS. Te substancje, zwane „wiecznymi chemikaliami” ze względu na ich trwałość w środowisku i organizmach, wzbudziły poważne obawy zdrowotne, które zaczęły wychodzić na jaw dopiero dekady po wprowadzeniu teflonu na rynek.

Popularność teflonu wynikała z jego wszechstronności i wygody, szczególnie w kuchni, gdzie od lat 40. XX wieku stał się synonimem łatwego gotowania. Jednak już w początkowych latach jego komercjalizacji pojawiły się pytania o bezpieczeństwo. Wewnętrzne dokumenty DuPont, ujawnione później w ramach afery opisanej w filmie „Mroczne wody”, wykazały, że firma była świadoma potencjalnej toksyczności PFOA już w latach 60., ale kontynuowała jego użycie, bagatelizując ryzyko.

Współczesne badania wskazują, że nawet po wycofaniu PFOA, zamienniki stosowane w produkcji teflonu mogą być równie szkodliwe, co podważa narrację o jego pełnym bezpieczeństwie, o czym za chwilę.

Teflon w Projekcie Manhattan

W czasie II wojny światowej teflon odegrał kluczową rolę w Projekcie Manhattan, programie USA mającym na celu stworzenie bomby atomowej. PTFE, dzięki swojej odporności na korozyjne substancje, takie jak heksafluorek uranu, był używany do produkcji uszczelek i zaworów w zakładach wzbogacania uranu.

Generał Leslie Groves, nadzorujący projekt, zwrócił się do DuPont z zadaniem stworzenia infrastruktury zdolnej wytrzymać ekstremalne warunki chemiczne. Teflon okazał się idealnym materiałem, co przyspieszyło jego rozwój i późniejsze zastosowanie komercyjne.

To militarne zastosowanie ujawniło jednak wczesne wyzwania. Pracownicy zakładów DuPont, mający kontakt z PFOA podczas produkcji PTFE, zaczęli zgłaszać problemy zdrowotne, które firma ignorowała. Już w latach 50. wewnętrzne dokumenty DuPont wskazywały na potencjalną toksyczność PFOA, ale informacje te nie były publicznie dostępne przez kolejne dekady, co pozwoliło teflonowi zdobyć rynek bez większych przeszkód.

Jak teflon trafił do kuchni?

Choć DuPont był pionierem w rozwoju PTFE, to francuski inżynier Marc Grégoire odegrał kluczową rolę we wprowadzeniu teflonu do gospodarstw domowych. W 1954 roku Grégoire, zainspirowany nieprzywierającymi właściwościami PTFE, które testował na wędkarskich żyłkach, opracował metodę nakładania teflonu na aluminiowe patelnie.

Jego żona, Colette, zachęciła go do wykorzystania tej technologii w naczyniach kuchennych, widząc potencjał w ułatwieniu codziennego gotowania. Grégoire opatentował swój proces i w 1956 r. założył firmę Tefal (skrót od „Teflon” i „Aluminium”), która rozpoczęła produkcję pierwszych patelni z powłoką teflonową we Francji.

Patelnie Tefal szybko zdobyły popularność w Europie dzięki swojej wygodzie – jedzenie nie przywierało, a czyszczenie było banalnie proste. Sukces Tefal przyciągnął uwagę DuPont, który udzielił licencji na używanie teflonu innym producentom naczyń, co przyspieszyło globalną ekspansję produktu.

W 1961 roku pierwsza teflonowa patelnia pod marką „Happy Pan” trafiła na rynek amerykański, promowana jako rewolucja w gotowaniu.

Kampanie marketingowe DuPont i Tefal podkreślały nowoczesność, oszczędność czasu i łatwość użytkowania, co idealnie wpisywało się w powojenną kulturę konsumpcji i emancypację kobiet, które coraz częściej szukały sposobów na ułatwienie prac domowych.

Afera DuPont, czyli jak otruto dziesiątki tysięcy osób

W 1998 roku afera związana z firmą DuPont, jednym z największych producentów chemicznych na świecie, wstrząsnęła opinią publiczną, gdy prawnik Robert Bilott ujawnił, że firma przez dekady zanieczyszczała środowisko i narażała zdrowie mieszkańców Parkersburga w Wirginii Zachodniej. Sprawa dotyczyła perfluorooktanowego kwasu (PFOA), kluczowego składnika w produkcji teflonu, który był zrzucany do lokalnych wód, zanieczyszczając źródła wody pitnej.

Wyciekłe wewnętrzne dokumenty DuPont wykazały, że już w 1961 roku firma była świadoma toksyczności PFOA, które powodowało wady wrodzone u dzieci pracowników, a także potencjalne ryzyko raka i innych chorób. Pomimo tej wiedzy, DuPont przez ponad 40 lat ukrywał te informacje, kontynuując produkcję i zrzuty PFOA, nie informując ani pracowników, ani lokalnej społeczności, ani regulatorów.

Afera zyskała ogromny rozgłos w mediach, które szczegółowo opisywały skalę zanieczyszczenia i jego konsekwencje. Artykuły w mediach głównego nurtu podkreślały, jak skandal ujawnił brak odpowiedzialności korporacyjnej w przemyśle chemicznym.

Historia ta zainspirowała film „Mroczne wody” (2019), który w przejmujący sposób przedstawił wysiłki Bilotta, by zmusić DuPont do wzięcia odpowiedzialności za swoje działania, przyciągając uwagę milionów widzów i wzmacniając globalną debatę na temat PFAS.

Konsekwencje afery DuPont były znaczące zarówno dla niej, jak i poszkodowanych. W 2005 roku firma zgodziła się na ugodę w ramach pozwu zbiorowego, przeznaczając do 235 milionów dolarów na monitorowanie zdrowia ponad 70 000 osób narażonych na PFOA w Parkersburgu. W 2017 roku DuPont w ramach ugody dotyczącej kolejnych 3550 pozwów zgodził się na wypłatę 671 milionów dolarów odszkodowania za zatruwanie lokalnych wód, co przekładało się m.in. na nowotwory nerek i jąder u mieszkańców.

W 2021 roku Chemours, spółka zależna DuPont, wraz z innymi firmami, zgodziła się na wypłatę 4 miliardów dolarów w ramach ugody dotyczącej zanieczyszczenia substancjami PFAS, co stanowiło jedną z największych kar w historii przemysłu chemicznego.

Toksyczność PFOA i PFOS, czyli wieczne chemikalia w teflonie

Koncentrując się na szkodliwości teflonu, należy przywołać przede wszystkim substancje PFAS, do których należą m.in. PFOA i PFOS, znane jako „wieczne chemikalia” ze względu na ich odporność na rozkład w środowisku i organizmach żywych. To właśnie one odpowiadają za toksyczność teflonu.

PFOA został sklasyfikowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako rakotwórczy dla ludzi (Grupa 1), z dowodami na zwiększone ryzyko raka nerek, jąder, tarczycy, prostaty, pęcherza, piersi i jajników. PFOS, uznany za „możliwie rakotwórczy” (Grupa 2B), wykazuje ograniczone dowody kancerogenności u zwierząt, ale dane dotyczące ludzi są wciąż niewystarczające.

Poza ryzykiem raka, PFOA i PFOS powodują szereg innych problemów zdrowotnych. Badania wykazały, że te substancje te obniżają odpowiedź immunologiczną, zwiększając podatność na infekcje, szczególnie u dzieci. Są również powiązane z obniżoną płodnością, nadciśnieniem ciążowym i wadami wrodzonymi, co potwierdzono w badaniach na populacjach narażonych w Parkersburgu.

PFOA i PFOS wpływają na wątrobę, powodując zmiany w poziomie enzymów i zwiększenie jej masy, oraz na nerki, gdzie obserwuje się uszkodzenia tkanek. Zaburzenia endokrynologiczne, takie jak obniżenie poziomu hormonów tarczycy, mogą prowadzić do chorób tarczycy i problemów metabolicznych. W 1999 roku badania wykazały, że 98% populacji USA miało PFOA we krwi, co świadczy o powszechnym zanieczyszczeniu środowiska i produktów konsumenckich wiecznymi toksynami.

Jak wskazują badania, PFOA jest szeroko rozpowszechniony w wodach i powietrzu, i może przenikać do organizmów żywych, jak skorupiaki czy ryby. Prócz tego PFOA znaleziono także w niektórych dostawach wody pitnej np. w Kalifornii, a jego obecność w środowisku nie budzi już nawet zdziwienia badaczy.

Wycofanie PFOA: Nowe substancje, stare problemy

Pod naciskiem regulacji, takich jak Konwencja Sztokholmska i program EPA PFOA Stewardship, PFOA został wycofany z produkcji teflonu do 2015 roku, a zakaz używania go w produktach w Unii Europejskiej nastąpił w 2020 roku.

Firmy takie jak DuPont i Chemours zastąpiły PFOA innymi substancjami PFAS, głównie GenX (kwas heksafluoropropylenowy dimerowy) i PFBS (perfluorobutanosulfonian). Producenci promowali te substancje jako bezpieczniejsze, twierdząc, że mają krótszy czas półtrwania w organizmie i mniejszą trwałość w środowisku. Jednak badania szybko obaliły te zapewnienia.

GenX, wprowadzony przez DuPont do produkcji teflonu w 2009 roku, okazał się jednak bardziej toksyczny niż PFOA. EPA ustaliła dla niego referencyjną dawkę dzienną (RfD) na poziomie 3 ng/kg masy ciała, w porównaniu do 20 ng/kg dla PFOA, co wskazuje na wyższą toksyczność.

Zamienniki PFOA: GenX, PFBS i inne PFAS także toksyczne

Wprowadzenie GenX i PFBS miało być krokiem w stronę bezpieczniejszej produkcji teflonu, ale badania prowadzone od 2013 roku wykazały, że te substancje są dalekie od nieszkodliwych.

GenX, stosowany przez Chemours (spółka DuPont) został powiązany z poważnymi problemami zdrowotnymi, w tym uszkodzeniami wątroby i nerek, immunosupresją, problemami rozwojowymi (np. wczesne porody i opóźnienia w rozwoju genitaliów) oraz potencjalną kancerogennością, z dowodami na guzy wątroby, trzustki i jąder u zwierząt.

Badania z 2023 roku wykazały również neurotoksyczność GenX, w tym trwałe zmiany w neuronach dopaminergicznych przy niskich dawkach, co może wpływać na rozwój neurologiczny.

Zanieczyszczenie GenX środowiska, szczególnie rzeki Cape Fear w Karolinie Północnej, będącej źródłem wody pitnej dla 500 000 osób, potwierdziło jego wysoką mobilność i trwałość. Badania z 2019 roku wykryły GenX we krwi mieszkańców Wilmington, co wskazuje na realne ryzyko ekspozycji.

Badania opublikowane w czasopiśmie Environmental Research wykazały, że GenX może mieć równą lub wyższą toksyczność i zdolność do bioakumulacji niż PFOA, co stanowi poważne wyzwanie dla zakładów uzdatniania wody pitnej.

Te odkrycia podważają narrację przemysłu, że nowe PFAS są bezpieczne. W 2019 roku GenX został dodany do listy substancji bardzo niebezpiecznych (SVHC) w Unii Europejskiej. Fakt, że nowe substancje mają bardziej rygorystyczne limity niż PFOA, wskazuje, że przemysł nie rozwiązał problemu toksyczności, a konsumenci nadal są narażeni na ryzyko.

Zastosowanie teflonu, czyli gdzie go znajdziemy?

Dla większości z nas teflon (PTFE), jest znany głównie jako nieprzywierająca powłoka w patelniach i garnkach, ale jego zastosowania wykraczają daleko poza kuchnię. Dzięki swoim unikalnym właściwościom – odporności na chemikalia, wysokie temperatury, tarcie i korozję – PTFE i inne substancje per- i polifluoroalkilowe (PFAS) są wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu, od tekstyliów po medycynę i elektronikę.

Teflon w ubraniach

PTFE jest głównym składnikiem membran wodoodpornych i oddychających, takich jak Gore-Tex, stosowanych w odzieży outdoorowej, butach i akcesoriach, jak kurtki przeciwdeszczowe, rękawiczki czy namioty. Membrana PTFE zapewnia ochronę przed wodą i wiatrem, jednocześnie umożliwiając odparowywanie potu, co czyni ją popularną wśród miłośników turystyki i sportów ekstremalnych. Jednak proces produkcji takich tkanin często wymaga stosowania PFAS, w tym substancji takich jak GenX, które mogą pozostawać w gotowych produktach jako śladowe zanieczyszczenia.

Ryzyko zdrowotne w przypadku odzieży z PTFE jest związane z potencjalnym uwalnianiem PFAS do środowiska i ich kontaktem ze skórą. Badania wskazują, że PFAS mogą być uwalniane z tkanin podczas prania, zanieczyszczając wodę, a także przenikać przez skórę, szczególnie w przypadku długotrwałego kontaktu, np. podczas noszenia odzieży sportowej.

Choć stężenia tych substancji w tekstyliach są zwykle niskie (na poziomie ppb), ich trwałość oznacza, że mogą się akumulować w organizmie, zwiększając ryzyko raka, zaburzeń hormonalnych czy immunosupresji, podobnie jak w przypadku naczyń teflonowych. Co więcej, odpady tekstylne zawierające PTFE przyczyniają się do zanieczyszczenia środowiska, co potęguje globalny problem PFAS.

Teflon w elektronice

W przemyśle elektronicznym PTFE jest szeroko stosowany jako izolator w kablach, złączach i płytkach drukowanych ze względu na swoją odporność na wysokie temperatury i właściwości dielektryczne. Znajduje się w komponentach komputerów, smartfonów, a nawet w satelitach i samolotach. W przemyśle PTFE jest wykorzystywany do produkcji uszczelek, zaworów, rur i powłok ochronnych w urządzeniach chemicznych, motoryzacyjnych i lotniczych, gdzie wymagana jest odporność na agresywne substancje.

Ryzyko zdrowotne w tych zastosowaniach jest mniej oczywiste niż w przypadku naczyń kuchennych, ponieważ PTFE w elektronice czy przemyśle nie jest zwykle podgrzewane do temperatur powodujących uwalnianie toksycznych oparów, takich jak w przypadku „grypy teflonowej” (powyżej 260°C). Jednak pracownicy zakładów produkujących te komponenty są narażeni na kontakt z PFAS, w tym GenX, podczas procesu wytwarzania.

Badania wykazały, że osoby zatrudnione w fabrykach PTFE mogą mieć podwyższone poziomy PFAS we krwi, co wiąże się z ryzykiem raka nerek, jąder i innych chorób. Ponadto, gdy produkty elektroniczne stają się odpadami, PFAS mogą przedostawać się do środowiska, zanieczyszczając glebę i wodę, co zwiększa ryzyko ekspozycji dla szerszej populacji.

Teflon w medycynie

PTFE znajduje zastosowanie w medycynie, szczególnie w implantach, cewnikach, protezach naczyniowych i szwach chirurgicznych, ze względu na swoją biokompatybilność i odporność na reakcje chemiczne w organizmie. Na przykład rurki PTFE są używane w bypassach naczyniowych, a powłoki teflonowe w stentach i cewnikach zmniejszają ryzyko zakrzepów. Producenci twierdzą, że PTFE w zastosowaniach medycznych jest bezpieczne, ponieważ nie wchodzi w reakcje z tkankami ludzkimi.

Istnieją jednak obawy dotyczące śladowych ilości PFAS w tych produktach. Proces produkcji wyrobów medycznych z PTFE może wprowadzać pozostałości PFOA lub GenX, które, choć w minimalnych ilościach, mogą się uwalniać w organizmie w długim okresie.

Badania nad długotrwałą ekspozycją na PFAS w implantach są ograniczone, ale wstępne dane sugerują, że mogą one powodować lokalne reakcje zapalne lub przyczyniać się do akumulacji toksyn w organizmie, szczególnie u pacjentów z implantami stałymi. Brak kompleksowych badań nad tymi zastosowaniami budzi niepokój, zwłaszcza że PFAS są powiązane z rakiem, zaburzeniami hormonalnymi i immunosupresją.

Teflon w kosmetykach i opakowaniach

PTFE i PFAS są stosowane w opakowaniach żywności, takich jak powlekane tekturowe pudełka na pizzę, torebki na popcorn do mikrofalówki czy papierowe opakowania fast foodów, które mają być odporne na tłuszcz i wilgoć. Są również obecne w niektórych kosmetykach, takich jak wodoodporne tusze do rzęs, podkłady czy szminki, gdzie poprawiają konsystencję i trwałość produktów.

W tych zastosowaniach ryzyko zdrowotne wynika z potencjalnego przenikania PFAS do żywności lub przez skórę. Badania wykazały, że PFAS z opakowań żywności mogą migrować do jedzenia, szczególnie w przypadku gorących lub tłustych potraw, takich jak frytki czy pizza. Na przykład badanie z 2017 roku wykazało, że opakowania fast foodów w USA zawierały PFAS w stężeniach wystarczających do zanieczyszczenia żywności.

W kosmetykach PFAS mogą przenikać przez skórę, szczególnie w produktach nakładanych na usta, co prowadzi do ich połknięcia. Choć stężenia są niskie, długotrwała ekspozycja, nawet na śladowe ilości, może prowadzić do akumulacji PFAS w organizmie, zwiększając ryzyko raka, zaburzeń hormonalnych i uszkodzeń narządów.

Teflon w budownictwie

W budownictwie PTFE jest używany w powłokach ochronnych na dachach, fasadach i membranach architektonicznych, takich jak te stosowane w stadionach czy centrach handlowych, np. w słynnym dachu stadionu Allianz Arena. Jego odporność na warunki atmosferyczne i chemikalia czyni go idealnym do tych zastosowań. PFAS są również obecne w farbach, lakierach i powłokach antykorozyjnych, stosowanych w mostach, rurociągach i maszynach.

Ryzyko w tych zastosowaniach jest głównie związane z zanieczyszczeniem środowiska. PFAS uwalniane podczas produkcji, aplikacji lub utylizacji tych materiałów mogą przedostawać się do wód gruntowych i gleby, co prowadzi do powszechnej ekspozycji.

Pracownicy w budownictwie i zakładach produkcyjnych są szczególnie narażeni na wdychanie pyłów lub kontakt z cieczami zawierającymi PFAS, co może zwiększać ryzyko chorób związanych z długotrwałą ekspozycją, takich jak rak nerek czy wątroby. Ponadto, gdy powłoki PTFE ulegają degradacji pod wpływem warunków atmosferycznych, mogą uwalniać mikrocząsteczki PFAS do powietrza, co stanowi dodatkowe zagrożenie dla zdrowia publicznego.

Czy teflon w tych zastosowaniach jest bezpieczny?

Producenci, tacy jak DuPont i Chemours, twierdzą, że PTFE w zastosowaniach pozakuchennych jest bezpieczne, ponieważ nie jest zwykle podgrzewane do temperatur powodujących uwalnianie toksycznych oparów, jak w przypadku naczyń kuchennych. Na przykład w medycynie PTFE jest reklamowane jako biokompatybilne, a w tekstyliach jako obojętne dla użytkownika. Jednak te zapewnienia pomijają kilka kluczowych kwestii.

Po pierwsze, proces produkcji PTFE w tych zastosowaniach wciąż wymaga toksycznych PFAS, takich jak GenX, które zanieczyszczają środowisko i mogą pozostawiać śladowe ilości w gotowych produktach.

Po drugie, długotrwała ekspozycja na niskie stężenia PFAS, nawet w produktach takich jak odzież czy opakowania, może prowadzić do akumulacji w organizmie, zwiększając ryzyko poważnych chorób.

Po trzecie, utylizacja produktów zawierających PTFE, takich jak elektronika czy tekstylia, przyczynia się do globalnego zanieczyszczenia PFAS, co pośrednio naraża populację na kontakt z tymi substancjami.

Badania, takie jak te publikowane przez EWG, wskazują, że PFAS są wszechobecne w środowisku i produktach konsumenckich, co oznacza, że ryzyko zdrowotne nie ogranicza się jedynie do naczyń teflonowych.

Czy teflon jest bezpieczny dla zdrowia? Nie

Twierdzenia, że współczesny teflon (PTFE), wolny od PFOA, jest bezpieczny, jeśli używa się go na niskich temperaturach, są zbyt uproszczone i ignorują kluczowe ryzyka. PTFE jest stabilny poniżej 260°C, ale powyżej tej temperatury uwalnia toksyczne opary, powodując coraz częściej występującą w USA grypę teflonową z objawami jak gorączka, dreszcze czy ucisk w klatce piersiowej, a w skrajnych przypadkach (powyżej 390°C) może uszkodzić płuca.

Ponadto, badania z 2017 roku wykazały, że nawet w normalnych temperaturach gotowania PTFE może uwalniać chemikalia o różnym stopniu toksyczności.

Główny problem to PFAS (np. GenX), używane w produkcji teflonu, które są toksyczne i trwałe, powiązane z rakiem, zaburzeniami hormonalnymi i uszkodzeniem wątroby (EPA: PFAS Overview). Śladowe ilości PFAS (4–75 ppb) pozostają w naczyniach, a ich akumulacja w organizmie zwiększa ryzyko zdrowotne (Ecology Center: Undisclosed PFAS Coatings).

Produkcja teflonu zanieczyszcza też środowisko, narażając wszystkich na PFAS (EWG: PFAS in Drinking Water). Producenci, jak Chemours, minimalizują te zagrożenia, ale niezależne badania EPA i ChemSec ujawniają toksyczność zamienników PFOA, co podważa narrację o bezpieczeństwie (EPA: GenX Toxicity Assessments). Mówienie, że teflon jest bezpieczny, to jak twierdzenie, że pączek nie tuczy, bo tylko jego składniki są problemem – PFAS czynią teflon ryzykownym wyborem.

Media, które promują bezpieczeństwo teflonu, rzadko wspominają o tych badaniach, skupiając się na zapewnieniach producentów, co wprowadza w błąd i rodzi pytanie o globalny lobbing, o którym grzmi m.in. ChemSec.

Podsumowaując, dopóki do produkcji teflonu wykorzystywane są związki PFAS, nie można uznać go za materiał w pełni bezpieczny, a ukrywanie przez dziesięciolecia szkodliwego wpływu PFOA na zdrowie i środowisko, DuPont zasłużył na traktowanie jego wyrobów z dużą ostrożnością.

Jak chronić siebie i środowisko przed PFAS?

Teflon i PFAS to nie tylko problem indywidualnego zdrowia, ale także globalnego środowiska. Wieczne chemikalia zanieczyszczają wodę pitną, glebę i powietrze, co oznacza, że każdy z nas jest narażony na ich działanie.

Jeśli masz obawy dotyczące wpływu teflonu na zdrowie, wyliminuj go z codziennego użytku. Naczynia kuchenne z powłoką teflonową bez trudu możesz zastąpić innymi. Sprawdź, najzdrowsze patelnie czy najzdrowsze garnki do gotowania, które z powodzeniem zastąpią te z kontrowersyjnym PTFE.

Gotuj bezpiecznie, unikając przegrzewania naczyń teflonowych powyżej 260°C. Używaj średniego lub niskiego ognia i zapewnij dobrą wentylację w kuchni, aby zminimalizować ryzyko wdychania toksycznych oparów. Regularnie sprawdzaj stan powłoki – zarysowania mogą zwiększać uwalnianie chemikaliów – nie słuchaj ludzi, którzy twierdzą inaczej – niech ryzykują osobiście.

Rozważ przejście na alternatywy powłok non-stick PTFE, takie jak naczynia żeliwne, ze stali nierdzewnej lub ceramiczne wolne od PFAS. Choć ceramiczne powłoki mogą być droższe, ich producenci coraz częściej oferują opcje wolne od toksycznych substancji, co potwierdzają certyfikaty takie jak „PFAS-free”.

Zwiększaj świadomość, dzieląc się wiedzą o zagrożeniach PFAS. Historia „Mrocznych wód” pokazuje, jak ważna jest presja społeczna – działania Roberta Bilotta zmusiły DuPont do odpowiedzialności. Możesz rozmawiać ze znajomymi, pisać artykuły lub angażować się w media społecznościowe, by edukować innych. Na poziomie globalnym wspieraj inicjatywy, takie jak unijny zakaz PFAS, który rozważany jest w odpowiedzi na ich trwałość i toksyczność.

Przyszłość zależy od nas wszystkich. Regulatorzy, jak EPA, wprowadzają limity dla PFAS w wodzie pitnej (np. 4 ppt dla PFOA i PFOS od 2027 roku), ale to konsumenci mogą przyspieszyć zmiany, wybierając produkty wolne od tych substancji i domagając się przejrzystości od producentów. Historia teflonu uczy nas, że wygoda nie może przysłaniać zdrowia i odpowiedzialności za środowisko. Papierosy też ongiś były promowane jako bezpieczne i niezagrażające zdrowiu… Dziś są główną przczyną powstawania nowotworów płuc.

Inne nazwy teflonu

PTFE, znany przede wszystkim pod nazwą handlową Teflon, produkowany i stosowany jest nie tylko przez firmę DuPont i jej spółki zależne, ale także inne podmioty z całego świata pod różnymi nazwami. Są to m.in.

• Fluon – Nazwa handlowa PTFE używana przez firmę AGC Chemicals (dawniej Asahi Glass Company) w Japonii i innych krajach. Fluon jest stosowany w podobnych zastosowaniach co Teflon, np. w powłokach i komponentach przemysłowych.
• Algoflon – Nazwa handlowa PTFE produkowanego przez Solvay, włoską firmę chemiczną. Algoflon jest używany głównie w aplikacjach przemysłowych, takich jak uszczelki i powłoki.
• Hostaflon – Marka PTFE stosowana przez firmę Celanese (wcześniej Hoechst) w Europie. Hostaflon jest popularny w przemyśle chemicznym i elektrotechnicznym.
• Polyflon – Inna nazwa handlowa PTFE, używana przez Daikin Industries, japońskiego producenta chemicznego. Polyflon znajduje zastosowanie w powłokach nieprzywierających i komponentach elektronicznych.
• Dyneon – Marka PTFE produkowana przez 3M (po przejęciu firmy Dyneon GmbH). Jest stosowana w zaawansowanych aplikacjach przemysłowych, takich jak przewody i membrany.
• Tefzel – Nazwa handlowa kopolimeru etylenu i tetrafluoroetylenu (ETFE), który jest spokrewniony z PTFE, ale bardziej elastyczny. Produkowany przez DuPont, czasami mylony z klasycznym Teflonem.
• FEP (Fluorinated Ethylene Propylene) – Choć to odrębny materiał, FEP jest blisko spokrewniony z PTFE i czasami określany jako wariant teflonu w specyficznych zastosowaniach (np. w powłokach kabli).
• ePTFE (Expanded PTFE) – Rozszerzona forma PTFE, znana z porowatej struktury, stosowana w membranach (np. Gore-Tex) i implantach medycznych. Choć technicznie jest to PTFE, jej unikalna struktura bywa określana osobno.
• Gore-Tex – Marka membran wykonanych z ePTFE, produkowanych przez W.L. Gore & Associates. Choć Gore-Tex jest kojarzony głównie z odzieżą wodoodporną, jego bazą jest PTFE, co czyni go wariantem teflonu.

Większość alternatywnych nazw (np. Fluon, Algoflon, Hostaflon) odnosi się do tego samego materiału chemicznego (PTFE), ale różnice mogą dotyczyć drobnych modyfikacji w procesie produkcji, czystości czy dodatków, co wpływa na specyficzne właściwości. Niektóre z tych nazw, jak Tefzel czy FEP, odnoszą się do materiałów pokrewnych, ale nie identycznych z PTFE.

---

Opracowanie: Breaker Health. Źródła wskazane w treści oraz:

• American Cancer Society – PFOA, PFOS, and Related PFAS Chemicals
• Chemsec.org: The PFAS lobby is repeating history. Will Brussels fall for it?
• EWG: DuPont PFAS Settlement
• WebMD: Is Teflon Coating Safe?
• Science Direct: Molecular mechanisms of PFOA-induced toxicity in animals and humans: Implications for health risks
• Healthline: Is Nonstick Cookware Like Teflon Safe to Use?
• EPA: Human Health Toxicity Assessments for GenX Chemicals
• EPA: Per- and Polyfluoroalkyl Substances (PFAS)
• NRDC: EPA Finds Replacements Toxic
• Wikipedia: GenX
• C&EN: Hunt for GenX
• CHEM Trust: Action on GenX
• Ecology Center: Undisclosed PFAS Coatings
• ChemSec: Is PTFE Safe?
• Washington Post: What is ‘Teflon Flu’?
• EWG: The New Generation of Forever Chemicals
• PubMed: PTFE Toxicity Concerns