Co to jest fundusz indeksowy i jak działa?

Fundusze indeksowe od lat zyskują na popularności jako sposób pasywnego inwestowania na rynkach finansowych. Wszystko za sprawą szerokiej dostępności, niskich kosztów i mniejszego ryzyka niż inwestycje w pojedyncze akcje.

Z tego wpisu dowiesz się m.in.:

• co to jest fundusz indeksowy i jak działa
• czym różni się fundusz indeksowy od ETF
• jak wybrać fundusz indeksowy
• gdzie kupić jednostki uczestnictwa
• jak rozliczyć podatki

Co to jest fundusz indeksowy?

Fundusz indeksowy to rodzaj nienotowanego na giełdzie funduszu inwestycyjnego, którego celem jest naśladowanie określonego indeksu. Innymi słowy, fundusz indeksowy kupuje i trzyma wszystkie akcje (lub reprezentatywną próbkę) wchodzące w skład danego indeksu, dążąc do odwzorowania jego wyników.

Fundusze indeksowe są uważane za bardziej pasywne inwestycje, w przeciwieństwie do tradycyjnych funduszy inwestycyjnych, które zazwyczaj mają na celu przewyższenie wyników rynku poprzez aktywne zarządzanie portfelem.

Fundusze indeksowe są często mylone z ETF (Exchange-Traded Fund), ale są to dwa różne produkty. ETF to fundusz inwestycyjny notowany na giełdzie, który można kupić i sprzedać w ciągu dnia, podczas gdy fundusz indeksowy jest zwykle sprzedawany i kupowany tylko raz dziennie po cenie netto aktywów.

Z uwagi na to, że fundusz indeksowy dąży do odwzorowania wyników rynku, koszty związane z aktywnym zarządzaniem portfelem są zazwyczaj niższe niż w przypadku tradycyjnych funduszy inwestycyjnych.

Jak działa fundusz indeksowy?

Jak wspomnieliśmy na wstępie, fundusz indeksowy to narzędzie inwestycyjne, które dąży do odwzorowania wyników konkretnego indeksu. Jak to dokładnie działa? Otóż fundusz ten składa się z akcji lub innych aktywów finansowych (obligacje, surowce, etc.), które są zawarte w danym indeksie.

Celem funduszu indeksowego jest uzyskanie takiego samego zwrotu, jaki osiągnął dany indeks. Dlatego też, jeśli dany indeks wzrośnie o 10%, to również fundusz indeksowy zyska 10%.

W przypadku funduszu indeksowego nie ma potrzeby, aby menadżer funduszu podejmował decyzje inwestycyjne, ponieważ skład portfela jest już określony przez dany indeks. Dlatego też, koszty zarządzania takim funduszem są zwykle niższe, niż w przypadku funduszy aktywnych.

Fundusz indeksowy a tradycyjne fundusze inwestycyjne

Jeśli interesujesz się inwestowaniem, na pewno słyszałeś o funduszach inwestycyjnych. To narzędzia zbiorowego inwestowania, które umożliwiają inwestowanie nawet małych kwot w różne aktywa. Fundusze inwestycyjne dzielą się na dwa podstawowe rodzaje: tradycyjne fundusze aktywne i właśnie fundusze indeksowe.

Tradycyjne fundusze inwestycyjne są zarządzane przez profesjonalnych menadżerów, którzy starają się osiągnąć jak najwyższy zwrot z inwestycji. Menadżerowie funduszy aktywnych starają się wybrać najlepsze akcje, obligacje lub inne instrumenty finansowe, które dadzą najwyższy zwrot z inwestycji. Jednak, jak pokazują badania, tylko niewielka część menadżerów funduszy aktywnych jest w stanie osiągnąć lepsze wyniki niż indeks giełdowy.

Fundusz indeksowy nie ma menadżera, który dokonuje aktywnego wyboru akcji lub innych instrumentów finansowych. Zamiast tego fundusz inwestuje w cały indeks giełdowy, na przykład WIG20 lub S&P 500, dzięki czemu koszty zarządzania są znacznie niższe niż w przypadku tradycyjnych funduszy aktywnych.

Fundusz indeksowy a ETF

Fundusz indeksowy i fundusz ETF to dwa produkty, które są podstawą pasywnego zarządzania portfelem inwestycyjnym. Oba produkty śledzą określony indeks, ale istnieją między nimi pewne różnice.

Podobieństwa

Fundusze indeksowe i ETF-y mają wiele podobieństw, do których zaliczyć można m.in.:

• Replikacja indeksów: Zarówno fundusz indeksowy, jak i ETF śledzi określone indeksy, takie jak S&P 500 czy FTSE 100. Oznacza to, że ich celem jest odwzorowanie wydajności określonego indeksu.
• Dywersyfikacja: Fundusze indeksowe i ETF-y umożliwiają inwestorom uzyskanie dywersyfikacji portfela poprzez inwestowanie w szeroki zakres spółek akcyjnych lub innych aktywów, które stanowią skład indeksu.
• Niskie koszty: Zarówno fundusze indeksowe, jak i ETF-y często mają niższe koszty zarządzania w porównaniu do aktywnie zarządzanych funduszy inwestycyjnych. Jest to często wynikiem pasywnej strategii inwestycyjnej, która nie wymaga stałego monitorowania i podejmowania decyzji inwestycyjnych.
• Łatwa dostępność: Oba rodzaje funduszy są łatwo dostępne dla inwestorów i mogą być zakupione za pośrednictwem platformy brokerskiej lub przez pośrednika finansowego.
• Transparentność: I fundusz indeksowy i ETF zapewniają przejrzysty dostęp do informacji na temat swojego składu portfela i wartości aktywów netto (NAV), co umożliwia inwestorom śledzenie wydajności swoich inwestycji w czasie rzeczywistym.
• Różnorodność: Oba rodzaje funduszy oferują szeroki wybór opcji inwestycyjnych, obejmujących różne rynki, sektory gospodarki, czy strategie inwestycyjne.

Różnice

Największą różnicą między funduszem indeksowym a funduszem ETF jest to, że fundusz indeksowy jest pod każdym względem podobny do klasycznego funduszu inwestycyjnego i działa dokładnie w ten sam sposób. Fundusz ETF to natomiast fundusz, który działa jak akcje. Oznacza to, że inwestorzy mogą kupować i sprzedawać udziały funduszu ETF na giełdzie tak samo jak akcje.

Inną różnicą między funduszem indeksowym a funduszem ETF jest to, że fundusze ETF są przedmiotem obrotu bezpośrednio na giełdzie, tworząc rynek podaży i popytu. Pozwala to na sprzedaż udziałów o dowolnej porze dnia po obowiązującej cenie. Fundusz indeksowy jest przedmiotem obrotu tylko raz dziennie po zamknięciu rynku, po cenie wartości aktywów netto.

Fundusz indeksowy – wady i zalety

Jak wszystko, co związane z inwestowaniem, fundusze indeksowe mają zarówno zalety, jak i pewne wady, które musisz znać, jeśli rozważasz inwestowanie w tego typu instrument finansowy.

Zalety funduszy indeksowych:

• Niskie koszty: Fundusze indeksowe zazwyczaj mają niższe opłaty zarządzania niż aktywnie zarządzane fundusze, co oznacza, że inwestorzy płacą mniej za zarządzanie portfelem.
• Dywersyfikacja: Inwestując w fundusz indeksowy, inwestorzy uzyskują natychmiastową dywersyfikację, ponieważ fundusz śledzi szeroki indeks, który obejmuje wiele różnych spółek akcyjnych lub innych aktywów.
• Łatwość inwestowania: Inwestowanie w fundusze indeksowe jest zazwyczaj łatwe i wygodne, ponieważ inwestorzy mogą kupować i sprzedawać jednostki udziałowe funduszu przez większość dni handlowych bez większych przeszkód.
• Śledzenie rynku: Fundusze indeksowe pozwalają inwestorom na śledzenie ogólnego trendu rynkowego lub wydajności określonego sektora, co może być atrakcyjne dla inwestorów poszukujących prostych strategii inwestycyjnych.

Wady funduszy indeksowych

• Brak nadzwyczajnych wyników: Ponieważ fundusze indeksowe śledzą indeksy, nie są w stanie przewyższyć wydajności rynku, co oznacza, że nie osiągają nadzwyczajnych wyników.
• Brak elastyczności: Fundusze indeksowe są ograniczone do śledzenia wybranego indeksu, co oznacza, że nie mogą dostosować swojego portfela w zależności od zmieniających się warunków rynkowych lub okazji inwestycyjnych.
• Wystawienie na ryzyko rynkowe: Ponieważ fundusze indeksowe śledzą rynki, są one narażone na ryzyko rynkowe, takie jak spadki cen akcji lub spadki wartości aktywów, co może negatywnie wpłynąć na wartość inwestycji.
• Brak personalizacji: Fundusze indeksowe nie pozwalają inwestorom na personalizację swojego portfela inwestycyjnego w taki sam sposób, jak aktywne zarządzanie portfelem, co może być problemem dla inwestorów poszukujących indywidualnych strategii inwestycyjnych.

Jak widzisz, inwestowanie w fundusze indeksowe ma zarówno swoje zalety, jak i wady. Jednak, jeśli szukasz prostego i przejrzystego sposobu na inwestowanie, a jednocześnie chcesz zminimalizować koszty i zdywersyfikować swój portfel, to fundusze indeksowe mogą być dla Ciebie dobrym wyborem.

Strategie i metody replikacji indeksów

Fundusz indeksowy inwestuje w składniki indeksów, aby uzyskać wyniki podobne do ich benchmarków. Istnieją dwie główne strategie replikacji indeksów: replikacja fizyczna i replikacja syntetyczna.

Replikacja fizyczna

W przypadku replikacji fizycznej fundusz indeksowy kupuje rzeczywiste składniki indeksu, takie jak akcje i obligacje, i trzyma je w portfelu. Fundusz stara się odzwierciedlić proporcjonalną wagę każdego składnika w indeksie. Ta strategia jest bardziej kosztowna, ale ma mniejsze ryzyko błędu replikacji.

Replikacja syntetyczna

W przypadku replikacji syntetycznej fundusz nie kupuje rzeczywistych składników indeksu, ale zawiera umowę z kontrahentem, który zobowiązuje się do wypłacenia funduszowi wyniku indeksu. Kontrahent inwestuje w składniki indeksu i przekazuje ich wyniki funduszowi. Ta strategia jest tańsza, ale bardziej ryzykowna, ponieważ zależy od wiarygodności kontrahenta.

Błąd replikacji (tracking error)

Niektóre fundusze indeksowe mogą mieć tzw. błąd replikacji, który jest różnicą między wynikami funduszu a wynikami indeksu. Błąd ten może wynikać z różnic w kosztach, opłatach i strategiach replikacji. Im mniejszy błąd replikacji, tym bardziej dokładnie fundusz odzwierciedla wyniki indeksu.

Benchmark

Benchmark to indeks, który służy jako porównanie dla wyników funduszu. Fundusz indeksowy stara się odzwierciedlić wyniki benchmarku, a nie osiągnąć najlepsze wyniki.

Pamiętaj:

• Fundusze indeksowe stosują strategie replikacji indeksów, takie jak replikacja fizyczna i replikacja syntetyczna.
• Replikacja fizyczna polega na zakupie rzeczywistych składników indeksu, a replikacja syntetyczna na zawarciu umowy z kontrahentem.
• Błąd replikacji jest różnicą między wynikami funduszu a wynikami indeksu.
• Benchmark to indeks, który służy jako porównanie dla wyników funduszu.

Jak wybrać fundusz indeksowy?

Wybór odpowiedniego funduszu indeksowego może być trudny, ponieważ na rynku jest wiele produktów o różnych kosztach, strategiach i wynikach. Poniżej przedstawiamy podstawowe kryteria, które warto rozważyć podczas wyboru funduszu indeksowego.

1. Indeks

Pierwszym krokiem jest wybór odpowiedniego indeksu. Na rynku istnieją indeksy takie jak WIG, S&P 500 czy MSCI Japan. Wybierz indeks, który najlepiej odpowiada twoim potrzebom inwestycyjnym. Jeśli nie masz pewności, skontaktuj się z doradcą inwestycyjnym!

2. Opłaty

Opłaty za zarządzanie funduszami indeksowymi są zazwyczaj niższe niż w przypadku funduszy aktywnych, co nie oznacza, że są bezkosztowe. Zwróć uwagę m.in. na opłatę za zarządzanie, opłatę za depozyt, opłatę za wykupienie jednostek uczestnictwa oraz opłatę za przewalutowanie.

3. Wyniki

Przed wyborem funduszu indeksowego warto zwrócić uwagę na wyniki inwestycyjne. W sieci bez trudu znajdziesz rankingi najlepszych funduszy indeksowych, jednak pamiętaj, że przeszłe wyniki nie gwarantują przyszłych zysków.

4. Dostępność

Niektóre fundusze indeksowe są dostępne tylko dla inwestorów instytucjonalnych lub wymagają wysokiego minimalnego depozytu. Wybierz fundusz, który jest dla Ciebie dostępny i jednocześnie spełnia Twoje oczekiwania.

WAŻNE! Zanim dokonasz wyboru funduszu indeksowego, koniecznie skonsultuj się z profesjonalnym doradcą inwestycyjnym. Każda forma inwestowania wiąże się z ryzykiem utraty części lub całości zainwestowanych środków!

Jak inwestować w fundusze indeksowe?

Inwestowanie w fundusze indeksowe jest dość proste. Kroki, które musisz podjąć, opisujemy poniżej.

1. Wybierz platformę inwestycyjną

Aby inwestować w fundusze indeksowe, musisz zdecydować, gdzie chcesz kupić jednostki uczestnictwa. Może to być bezpośrednio Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych (TFI) – sprawdź na stronie KNF lub dystrybutora.

2. Wybierz odpowiedni fundusz

Teraz musisz dokładnie przeanalizować dostępne fundusze i wybrać ten, który najlepiej odpowiada Twoim celom inwestycyjnym. Ważne jest zrozumienie strategii inwestycyjnej każdego funduszu oraz śledzonego indeksu. Możesz też zwrócić uwagę na opłaty za zarządzanie, historię wydajności oraz rozmiar funduszu.

3. Dokonaj zakupu

Po wyborze funduszu indeksowego możesz dokonać zakupu jednostek uczestnictwa funduszu. Proces zakupu jest prosty i może być wykonany online. Wystarczy wybrać odpowiedni fundusz, określić kwotę, którą chcesz zainwestować i złożyć zlecenie zakupu.

4. Monitoruj swoje inwestycje

Po dokonaniu zakupu funduszu indeksowego regularnie monitoruj swoje inwestycje. Możesz śledzić wydajność funduszu, skład jego portfela oraz zmiany na rynkach finansowych. Regularne sprawdzanie pomoże Ci lepiej zrozumieć, jak Twoje inwestycje się rozwijają i czy spełniają Twoje oczekiwania.

5. Dokonuj regularnych wpłat

Aby zwiększyć swój portfel inwestycyjny, możesz dokonywać regularnych wpłat na swoje konto inwestycyjne i kupować dodatkowe jednostki uczestnictwa funduszu indeksowego. Możesz również rozważyć automatyczne inwestowanie, aby regularnie przekazywać środki na swoje inwestycje. To pozwoli Ci stopniowo budować portfel i wykorzystać zjawisko skumulowanego wzrostu kapitału.

6. Inwestuj długoterminowo!

Inwestowanie w fundusze indeksowe najlepiej sprawdza się przy długoterminowym podejściu. Pozwala to uniknąć wahania cen na rynku i zwiększyć szanse na osiągnięcie długoterminowych celów inwestycyjnych. Ważne jest regularne oszczędzanie i systematyczne inwestowanie, nawet w trudnych czasach na rynkach finansowych, aby skutecznie budować swój portfel inwestycyjny.

Fundusz indeksowy a podatki

Inwestowanie w fundusze indeksowe w Polsce wiąże się z koniecznością rozliczenia podatku dochodowego od zysków kapitałowych. Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje.

Podatek Belki

Zyski z inwestycji w fundusze indeksowe podlegają tzw. podatkowi Belki, czyli 19% podatkowi od zysków kapitałowych. Jest to podatek pobierany od zysków z kapitałów pieniężnych, w tym od zysków właśnie z funduszy inwestycyjnych.

Moment opodatkowania

Do końca roku 2023, płatnikiem podatku Belki był fundusz inwestycyjny (TFI), który naliczał podatek w momencie wypłaty środków z funduszu przez inwestora. Zmiany w przepisach podatkowych, które weszły w życie od 2024 roku, mogły wprowadzić nowe zasady dotyczące momentu opodatkowania i sposobu rozliczania podatku.

Rozliczenie podatku

Inwestorzy są zobowiązani do uwzględnienia zysków z funduszy indeksowych w rocznym zeznaniu podatkowym, chyba że podatek został już pobrany u źródła przez TFI. W przypadku, gdy TFI naliczyło i zapłaciło podatek, inwestor nie musi rozliczać tych zysków w zeznaniu rocznym, ponieważ podatek został już uregulowany. Jeżeli jednak zasady opodatkowania uległy zmianie i inwestor sam musi odprowadzić podatek, powinien to zrobić w ramach zeznania rocznego PIT.

Deklaracja PIT

Zyski z funduszy indeksowych należy wykazać w deklaracji PIT-38. W deklaracji tej wykazuje się przychody (i ewentualnie straty) z tytułu sprzedaży praw do jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych.

Straty kapitałowe

Jeśli w danym roku podatkowym poniesiesz stratę z inwestycji kapitałowych, możesz je odliczyć od zysków, co zmniejszy podstawę opodatkowania. Pamiętaj jednak, że straty możesz odliczać wyłącznie od zysków z tego samego źródła przychodów.

Ulga podatkowa dla IKE i IKZE

Inwestycje w fundusze indeksowe dokonane za pośrednictwem Indywidualnego Konta Emerytalnego (IKE) lub Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) korzystają z preferencyjnego traktowania podatkowego. W przypadku IKE zyski kapitałowe są zwolnione z podatku, pod warunkiem że środki zostaną wypłacone po osiągnięciu wieku emerytalnego lub w przypadku niektórych innych zdarzeń przewidzianych w ustawie.

Natomiast w przypadku IKZE, wpłaty mogą być odliczane od dochodu, co obniża podatek dochodowy należny za dany rok podatkowy, a podatek od zysków jest płacony w momencie wypłaty środków, jednak w niższej stawce.

Często zadawane pytania (FAQ)

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na często zadawane pytania dotyczące funduszy indeksowych.

Opracowanie: Money Wire. Źródła: Goldman Sachs TFI, Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi